προξενιά
Για την εκλογή της νύφης αποφασίζει ο γαμπρός εν συνεννόηση με τον πατέρα του. Παλιότερα μάλιστα την πιο σημαντική απόφαση την είχε ο πατέρας. Αυτός ήξερε αν το σπιτικό που θα δώσει το παιδί του είναι καλό και όταν διάλεγε την οικογένεια και τη νύφη, έστελνε τον προξενητή. Κάποιος στενός συγγενής είναι αυτός πολλές φορές είναι και ο ίδιος ο πατέρας.
Έπαε εσκέφτηκα να σμίξομε τα κοπέλια μας. Ίντα λες; Ρώτα τον πατέρα της νύφης.
Μ' έπεψε ο τάδε, να σου πω, πως θέλει, λεει να σμίξετε τα κοπέλια σας. Λεει ο προξενητής
Ο προξενητής μεταβαίνει στο σπίτι της νύφης με δύο λογιών στιβάνια για να ξεχωρίζει ότι είναι προξενητής. Και σήμερα όταν κάποιος φορά δυο λογιών παπούτσια τον ρωτάνε. 'Για προξενιά πηγαίνεις;' Όταν η απάντηση είναι θετική εκ μέρους του πατέρα της νύφης καθορίζεται μια βραδιά οπότε πηγαίνουν 4-5 συγγενείς του γαμπρού, χωρίς το γαμπρό, στο σπίτι της νύφης, για να δώσουν λίγα δώρα, κυρίως χρυσαφικά, δείγμα ότι η συμφωνία των δύο οικογενειών επισημοποιείται. Γίνεται το λεγόμενο 'λογόστεμα'
Mνηστεία
Η ημερομηνία της μνηστείας προσδιορίζεται και από τις δύο οικογένειες οχτώ μέρες πριν από την καθορισμένη ημερομηνία γίνονταν οι προσκλήσεις. Ο γαμπρός στέλνει τον καλεστή ένα στενό συγγενή του και καλεί τους πιο στενούς συγγενείς. Το ίδιο κάνει και η νύφη.
Η μνηστεία γίνεται συνήθως Κυριακή. Την ημέρα της μνηστείας και λίγο νωρίτερα από την καθορισμένη ώρα, η μητέρα του γαμπρού παίρνει τα ρούχα που αγόρασε ο γαμπρός για τη νύφη και τα πηγαίνει σπίτι της, ώστε να στολιστεί και να περιμένει τον γαμπρό.
Μόλις φτάσει η πεθερά στο σπίτι της νύφης της περνά στο λαιμό ένα χρυσαφικό και της παραδίδει τα ρούχα. Aν η νύφη πενθεί, μαζί με το χρυσαφικό της δένει στο λαιμό ένα άσπρο ύφασμα, δείγμα ότι πρέπει να πάψει να πενθεί, γιατί η χαρά ήλθε στο σπίτι της.
Σε λίγο ξεκινούν απ' το σπίτι του γαμπρού οι συγγενείς με το γαμπρό μπροστά, τον οποίο κρατάει ο πατέρας και ο αδελφός, ο παπάς με τους οργανοπαίχτες και τους υπόλοιπους συγγενείς.
Σ' όλη τη διαδρομή η πομπή τραγουδάει διάφορες μαντινάδες. Μόλις φτάσουν στο σπίτι της νύφης τους υποδέχονται με τα λόγια: 'Καλωσορίσατε συμπέθεροι και στων παιδιών μας.'
Ο παπάς σταματάει στην πόρτα του σπιτιού, ο πατέρας της νύφης του παραδίδει τα δαχτυλίδια και κάνει τον αρραβώνα.
Πολλές φορές για αστείο, όταν φτάνει η πομπή με το γαμπρό στο σπίτι της νύφης, οι δικοί της φωνάζουν απειλητικά: 'Είντα γυρεύετε επά;' 'Εμείς εμετανιώσαμεν και δεν σας τηνε δίδομε'. Και του γαμπρού επίσης απαντούν απειλητικά: 'Θα σας την πάρομε θέτε δεν θέτε'.
Μετά τη μνηστεία οι συγγενείς προσφέρουν τα δώρα τους στη νύφη, δαχτυλίδια, σταυρούς, βραχιόλια, μαμουντιέδες, λαϊγκια, καμπάνες, μπρακάμους και οι μη στενοί συγγενείς χρήματα.
Ακολουθεί φαγητό και γλέντι επί δίωρο περίπου μέσα ή στην αυλή. Εν συνεχεία η πομπή, αποτελούμενη από τους συγγενείς της νύφης και του γαμπρού πηγαίνει στο σπίτι του γαμπρού.
Εκεί ακολουθεί φαγητό και γλέντι μέχρι πρωίας της Δευτέρας, οπότε γίνεται η διάλυση και η νύφη με τους δικούς της επιστρέφει πάλι στο σπίτι της
Ο ΓΑΜΟΣ
Η ημερομηνία τελέσεως του γάμου ορίζεται και από τις δύο οικογένειες. Αυτό το ανακοινώνουν σ' όλους τους χωριανούς στις συζητήσεις τους στα καφενεία ώστε να το γνωρίζουν και οι άλλοι ενδιαφερόμενοι και να μην ορίσουν τους γάμους τους την ίδια ημερομηνία.
Ο γάμος κατά κανόνα τελείται Κυριακή και Φθινόπωρο γιατί είναι η πιο ανθηρή εποχή από οικονομικής πλευράς. Επειδή όμως γίνονται περισσότεροι γάμοι κάθε χρόνο, παρά σε όσες είναι οι Κυριακές του Φθινοπώρου, συμπίπτει να γίνονται και περισσότεροι από ένα γάμο την ίδια Κυριακή.
Ποτέ όμως δεν πραγματοποιούνται ταυτόχρονα στην ίδια γειτονιά. Προσκλήσεις για τον γάμο δεν γίνονται, αλλά όλοι οι συγχωριανοί θεωρούνται προσκεκλημένοι.
Δεκαπέντε μέρες πριν από το γάμο, δέκα περίπου συγγενείς του γαμπρού παίρνουν τα ζώα τους και πηγαίνουν να βρουν ξύλα, τα οποία μεταφέρουν στο σπίτι του γαμπρού, για να ψήσουν τα φαγητά κατά τον γάμο.
Και μία εβδομάδα πριν από το γάμο ο γαμπρός και η νύφη πηγαίνουν στην πολιτεία για να αγοράσουν τ΄απαιτούμενα: φόρεμα, παπούτσια, κάλτσες, εσώρουχα, χρυσαφικά, κουστούμι, ρολόι, υποδήματα, κ.λ.π. O παράνυμφος βρίσκεται από το γαμπρό, πολλές φορές οι παράνυμφοι μπορεί να φτάνουν και τους 10.
Μάλιστα στο παρελθόν έγινε γάμος, στον οποίο οι παράνυμφοι ήταν 50!!!
Το φαινόμενο αυτό είχε παλιότερα δύο εξηγήσεις. Από τη μία οι πολλοί παράνυμφοι θα κάνουν και πολλά δώρα, από την άλλη θα συνδεθούν θρησκευτικά και έτσι θα αποφεύγεται η κλοπή των αιγοπροβάτων τους!
Την Παρασκευή το πρωί φτιάχνουν τα κουλούρια και στο σπίτι του γαμπρού και στο σπίτι της νύφης. Τα κουλούρια για τον κουμπάρο φτιάχνονται στο σπίτι του γαμπρού. Γι' αυτό μαζεύονται γυναίκες, συγγενείς του γαμπρού και της νύφης και από τις δύο πλευρές, περισσότερο 'μανοκυρουδάτες' δηλαδή αυτές που έχουν εν ζωή και μάνα και πατέρα και πλάθουν τα κουλούρια.
Εάν ο κουμπάρος είναι ένας του φτιάχνουν δύο μεγάλα κουλούρια πάνω από 5 κιλά το καθένα τα οποία στολίζουν με πουλιά, κλαδιά, σταφύλια, όλα από ζύμη.
Εάν οι κουμπάροι είναι περισσότεροι, φτιάχνουν πάλι στον πρωτοκούμπαρο δύο μεγάλα και στους άλλους από ένα μικρότερο, πάλι όμως με στολίδια.
Επίσης φτιάχνουν και άλλα μικρότερα για τους στενούς συγγενείς. Στο σπίτι της νύφης φτιάχνονται μικρά κουλούρια για τους δικούς της συγγενείς και δύο μεγάλα, τα οποία τοποθετεί πάνω σε μία κανάτα με κρασί στη 'λαγήνα' την οποία περιζώνει με πολλές ανθοδέσμες σφιχτά δεμένες πάνω στην κανάτα.
Τη 'λαγήνα' αυτή θα την παραλάβει ο αδερφός του γαμπρού όταν θα πάνε να πάρουν τη νύφη για την εκκλησία, για να κεράσει με το κρασί όλους αυτούς που φεύγουν από την εκκλησία μετά τη στέψη. Όταν τα κουλούρια ψηθούν, γύρω στο μεσημέρι, στρώνεται τραπέζι το οποίο περιλαμβάνει πατάτες, μελιτζάνες, ρεβίθια, μακαρόνια, ρύζι και ποτέ κρέας.
Μετά το φαγητό αρχίζει ένα τρίωρο γλέντι μόνο στο σπίτι του γαμπρού. Έχει καλεστεί γι'αυτό οργανοπαίχτης και ένας στενός συγγενής του γαμπρού με 5-6 κοπέλες, επίσης συγγενείς.
Πηγαίνουν και παίρνουν τη νύφη για να χορέψουν το χορό των κουλουριών. Μετά το τρίωρο η νύφη επιστρέφει πάλι στο σπίτι της. Την Παρασκευή το βράδυ φέρνουν απ' το βουνό τα ζώα τα οποία θα σφάξουν για το γάμο, 50-60 αιγοπρόβατα και απαραίτητα μία αγελάδα.
Αυτό γίνεται και στο σπίτι του γαμπρού και στο σπίτι της νύφης. Τα αιγοπρόβατα γίνονται κυρίως ψητά στο φούρνο, ελάχιστα βραστά και το κρέας της αγελάδας ψήνεται με ρεβίθια γιαχνί.
Το ίδιο βράδυ μαζεύονται στο σπίτι της νύφης οι συγγενείς, κυρίως κορίτσια 'μανοκυρουδάτα' και σακιάζουν τα προικιά στα λουριδάτα προικοσάκια (λουριδάτες σάκουλες, φτιαγμένες ειδικά από τη νύφη στον αργαλειό).
Στο κάτω μέρος κάθε σακιού ο πατέρας και η μητέρα βάζουν ένα σακουλάκι γεμάτο σταφίδες, αμύγδαλα, καρύδια και λίγα χρήματα. Αυτά χρειάζονται όταν θα ανοίξουν τα προικιά στο σπίτι του γαμπρού να πιουν μια ράκη και να πάρουν και όσοι προφτάσουν το τυχερό τους (χρήματα).
Την ώρα που σακιάζουν τα προικιά οι κοπέλες τραγουδούν σε ειδικό σκοπό διάφορες μαντινάδες όπως οι παρακάτω:
« Tο νεφαλάκι που περνά βαστά νερό και στούπα ας είναι καλορίζικη της νύφης μας η προύκα»
«Το νεφαλάκι που περνά, βαστά νερό και χιόνι ας είναι καλορίζικο της νύφης το σεντόνι»
«Και τα τσικαλοπιάσματα πλουμιστά'ναι από'κεια καταλάβετε ίντα νοικοκυρά'ναι»
«Περίεργος αρώτησε την κόρη γιάντα κλαιει Ήτανε νιόνυμφη κι ο νιος έφυγε για τα ξένα.»
«Πάρε μου μάνα τη φτωχειά που είδα οψές στη βρύση κι είχε ψιλό λιγνό κορμί ωσάν το κυπαρίσσι. Μ'αν είναι γιε πολλά φτωχειά, προξενητή δεν πέμπω. Μάνα φτωχειά δεν ήτανε χρυσούς φελλούς εφόρειε. Αν είναι γιέ μου έτσα που λες προξενητή θα πέψω. Κι εβγάλαν και καλούσανε απ'το πρωί ως το βράδυ Από το βράδυ ως το πρωί κι ως τ'άλλο μεσημέρι.»
Την Παρασκευή το βράδυ επίσης στολίζεται στο σπίτι της νύφης μια γλάστρα μ'ένα μεγάλο βασιλικό. Την στολίζουν με κορδέλες, για να την παραλάβει ο αδερφός του γαμπρού όταν θα πάνε να πάρουν τα προικιά.
Το Σάββατο το πρωί και στο σπίτι του γαμπρού και στο σπίτι της νύφης σφάζουν τα ζώα.
Πρώτα σφάζεται η αγελάδα και μετά τα αιγοπρόβατα. Αμέσως αρχίζει το μαγείρεμα. Τα αιγοπρόβατα περνιούνται στις σούβλες και ψήνονται στο φούρνο και η αγελάδα ψήνεται με ρεβίθια.
Το μεσημέρι μαζεύονται συγγενείς και μη κάθονται σε τάβλες και αρχίζει το φαγοπότι. Κατά διαστήματα τραγουδούν, διάφορα τραγούδια κυρίως της Νίδας και τραγούδια καπεταναίων, σε ειδικό σκοπό. Μετά το φαγοπότι αρχίζει το γλέντι. Αυτό γίνεται και στο σπίτι του γαμπρού και στο σπίτι της νύφης.
Το απόγευμα του Σαββάτου οι πιο λεβέντες συγγενείς του γαμπρού, χωρίς το γαμπρό στρώνουν τ'άλογα με πλουμιστές πατανίες, ιππεύουν και ξεκινούν για το σπίτι της νύφης.
Πηγαίνουν να πάρουν τα προικιά της. Το ξεκίνημα γνωστοποιείται από τους πυροβολισμούς. Αμέτρητοι πυροβολισμοί παίζονται από τους συγγενείς του γαμπρού οι οποίοι σχεδόν όλοι οπλοφορούν. Οι συγγενείς της νύφης ανταποδίδουν κι'αυτοί.
Τη στιγμή κατά την οποία οι συγγενείς του γαμπρού φτάνουν στο σπίτι της νύφης δέχονται πυροβολισμούς στον αέρα και τις απειλές: 'οπίσω δεν σας την δίδομεν'.
Οι συγγενείς του γαμπρού ανταποδίδουν τους πυροβολισμούς και ορμούν προς το σπίτι της νύφης. Εκεί, συγγενείς της νύφης με φαγητά σε πιάτα κερνούν τους συμπεθέρους. Μετά το κέρασμα οι συγγενείς του γαμπρού αρχίζουν να παραλαμβάνουν τα προικιά. Πρώτα τα εικονίσματα μετά τη γλάστρα με το βασιλικό και στη συνέχεια όλα τ'άλλα προικιά.
Στο τέλος μερικοί συγγενείς του γαμπρού ορμάν μέσα στο σπίτι της νύφης, και κάνουν ένα είδος έρευνας μήπως τους κρύψουν τίποτε. Αφού παραληφτούν όλα τα προικιά επιστρέφει όλη η πομπή στο σπίτι του γαμπρού, όπου το γλέντι συνεχίζεται.
Το βράδυ του Σαββάτου στρώνονται πάλι οι ταβλιές γίνεται αρκετό φαγοπότι και ξαναρχίζει το γλέντι.
Συγγενείς πάλι του γαμπρού πηγαίνουν και φέρνουν τη νύφη με την οικογένεια της, για να χορέψουν λίγο και να ξαναφύγουν. Το βράδυ οι πιο στενοί συγγενείς πηγαίνουν τα δώρα τους δηλαδή τα κανίσκια.
Κάθε συγγενικό κανίσκι περιέχει ένα ολόκληρο ζώο ή μισό, πατάτες, μακαρόνια, ρύζι, κουκιά, καρπούζι, κρασί, σιτάρι ή αλεύρι. Στα σπίτια του γαμπρού και της νύφης έχουν ετοιμαστεί ειδικοί χώροι, τα κελαρικά όπου οι κελάρηδες τοποθετούν το περιεχόμενο των κανισκιών.
Στο μεταξύ και μέχρι ν'αδειάσουν τα κανίσκια, οι συγγενείς πηγαίνουν σε διπλανό δωμάτιο όπου τρωνε και μετά περνούν απ'το κελαρικό και παίρνουν τις σακούλες τους. Σε κάθε σακούλα βάζει ο κελάρης λίγο καρπούζι κι ένα κουλούρι.
Το γλέντι συνεχίζεται μέχρι τα ξημερώματα της Κυριακής (γύρω στις 4 το πρωί) οπότε όλοι πάνε για ύπνο για να σηκωθούν μετά από 3-4 ώρες και να ξαναρχίσουν καινούριο γλέντι.
Την Κυριακή το πρωί φτάνουν τα κανίσκια των μη συγγενών τα οποία περιέχουν κρέας, περίπου 3 κιλά, πατάτες, καρπούζι, μακαρόνια, ρύζι, σιτάρι ή αλεύρι. Στις βούργιες αυτές δεν μπαίνει κουλούρι μόνο λίγο καρπούζι απ' τον κελάρη.
Στο μεταξύ η νύφη στολίζεται και ετοιμάζεται στο σπίτι της. Κοπέλες μανοκυρουδάτες κατά τον στολισμό λένε διάφορες μαντινάδες όπως οι παρακάτω:
«Όσες ψιλές ψιλές κεδιές (βελονιές) έχει το νυφικό σου τόσα καλά να τρέξουνε νύφη στ'αρχοντικό σου.»
«Σήκω κι αποχαιρέτησε την οικογένεια σου δος τα κλειδιά στη μάνα σου κι άμε να βρεις δικά σου.»
«Χέρια και πόδια φίλησε μητέρας και πατέρα γιατί άξιο παντρεύεσαι ακριβοθυγατέρα.»
Όταν η συνοδεία φτάσει στο σπίτι της νύφης, αλληλο-χαιρετιούνται, κερνιούνται πάλι και ξεκινούν για την εκκλησία. Μπροστά η νύφη την οποία κρατούν ο πατέρας και ο αδερφός της πίσω ο γαμπρός και όλοι οι άλλοι.
Γίνεται η στέψη ενώ οι οργανοπαίχτες παίζουν διαρκώς έξω από την εκκλησία.
Στη συνέχεια φιλούν τα στέφανα, πρώτα οι κουμπάροι και οι συγγενείς και μετά οι υπόλοιποι, παίρνουν δύο κουφέτα απ' το δίσκο που κρατά ένας συγγενείς, δίπλα στ' αντρόγυνο και αφήνουν μέσα το χάρισμά τους.
Οι στενοί συγγενείς χαρίζουν κατά γενικό κανόνα χρυσαφικά, οι υπόλοιποι χρήματα.
Την ώρα που φιλάνε τα στέφανα δίνουν την ευχή: 'Καλορίζικοι, πέντε γιους και μία θυγατέρα.'
Οι εξερχόμενοι πίνουν κρασί απ' τη 'λαγήνα' και κατευθύνονται στο σημείο που είναι το γλέντι.
Εκεί φτάνουν σε λίγο η νύφη και ο γαμπρός, χαρίζουν στους οργανοπαίχτες και χορεύουν ένα ή δύο χορούς. Μετά, όλοι μαζί ξεκινούν για το σπίτι του γαμπρού. Φτάνοντας εκεί οι οργανοπαίχτες τραγουδούν:
«Πρόβαλε μάνα του γαμπρού και πεθερά της νύφης να δεις τον όμορφο σου γιο μια κόρη σου τη φέρνει.»
ΤΑ ΓΑΛΑΘΙΑΝΑ ΚΟΥΛΟΥΡΙΑ Στους γάμους τα έδιναν ολόκληρα στους καλεσμένους ενώ στις άλλες εκδηλώσεις τα έβαζαν σπασμένα στους δίσκους και συνόδευαν μ αυτά τη τσικουδιά.
Στα πρώτα χρόνια των εορταστικών εκδηλώσεων για τη Μάχη της Κρήτης που γινότανε στο Γαλατά, τα κορίτσια του χωριού μοίραζαν Γαλαθιανά κουλούρια σε όλους τους καλεσμένους Συμμάχους και μη. Έτσι τα παραδοσιακά Γαλαθιανά κουλούρια έγιναν γνωστά και ταξίδεψαν σ όλο το κόσμο από Ευρώπη και Αμερική μέχρι Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία και τα γεύθηκαν κατά καιρούς πρωθυπουργοί, οι ηγεσίες των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, των Σωμάτων Ασφαλείας, Επιθεωρητές και των δύο βαθμίδων της εκπαιδεύσεως και χιλιάδες κόσμου.
΄Αη-Γιάννης ο ΚλείδωναςΕκείνη την ημέρα στο πανηγύρι του χωριού μέσα σε μία στάμνα με νερό τα κορίτσια ρίχνουν διάφορα φρούτα με χαραγμένο πάνω το όνομά τους. Τα αγόρια βάζουν το χέρι στη στάμνα και τραβάνε ένα φρούτο. Σε όποια κοπέλα ανήκει το φρούτο, το αγόρι της λέει μια μαντινάδα.
